Historyk literatury zajmujący się badaniem twórczości dla dzieci i młodzieży porusza się po niełatwym polu aksjologicz­nym. Doskonale zdaje sobie sprawę,,że ma do czynienia z litera­turą ewidentnie instrumentalną, podporządkowaną nadrzędnym celom dydaktycznym czy wychowawczym, ale jednak litera­turą, dziełem sztuki, nie zaś suchym dekalogiem praw i zasad. Z perspektywy współczesnych dokonań opozycja sztuka i nie- sztuka jest w tej dziedzinie zupełnie wyraźna, przynajmniej w świadomości piszących. Obszary pograniczne, a więc wszel­kiego rodzaju popularyzacje i dokumentalizacje stanowią obszar osobny, traktowany według swoistych zasad. Literackość, nawet w najszerszej formule pojęciowej, obejmuje dziś zjawiska este­tycznie wyklarowane i historycznie sprawdzone, przy czym pro­ces sublimacji toczy się nadal.

Tomasz Nowak

Hej! Jestem Tomek i na co dzień zajmuję się mała agencją reklamową. Ten blog to moja pasja i forma komunikacji z innymi. Jeśli podobają Ci się moje posty to zapraszam do komentowania i zostawiania śladu po sobie w formie like`a pod postem.

Jest to tym bardziej zdumiewają­ce, że literatura dla dzieci i młodzieży, podporządkowana względ­nie ustabilizowanym celom pozaestetycznym, uniwersaliom dy­daktyki i moralności, nie zdradza bynajmniej zapędów nowa­torskich, mogących utrudnić transmisję określonych treści, lecz stanowi przykład i dążności klasycyzujących, utrwalających kul­turowe reguły wsp iłżycia pokoleń. Jej przeciwieństwem i dopeł­nieniem zarazem wała się -.literatura dziecięca, która z wartości estetycznych uczyniła instrument zabawy, sprowadzając je do roli pierwotnej, gdy nie służyły żadnemu innemu celowi poza czysto hedonistycznym. ^Teksty dziecięce, istniejące od niepa­miętnych czasów, dopiero w wieku XX zyskały przewagę nad tworzonymi dla dzieci i wpłynęły na przemodelowanie ca­łej współczesnej produkcji w tym zakresie.

Tomasz Nowak

Hej! Jestem Tomek i na co dzień zajmuję się mała agencją reklamową. Ten blog to moja pasja i forma komunikacji z innymi. Jeśli podobają Ci się moje posty to zapraszam do komentowania i zostawiania śladu po sobie w formie like`a pod postem.

Historyczny rozwój piśmiennictwa dla dzieci polega więc na stopniowej ewolucji od literatury dla dzieci (instrumentalnej) do literatury dziecięcej (ludycznej). Ana logiczny proces przebiega również w obrębie twórczości dla ml idzieży, tak że młody czytelnik obcuje współ­cześnie ze zjawiisł ami wielowymiarowymi, jeśli nie uniwersalny­mi, wspólnymi dl t różnych pokoleń, skazanych na te same pro­dukty kultury rr asowej. To co historyczne ma zatem obecnie dla przeciętnego odbiorcy walor czysto akademicki, podczas gdy badaczowi jawi jako malownicza perspektywa, pozwalająca właściwie zrozumieć i ocenić dokonania chwili bieżącej. L,Wyspecjalizowana” twórczość dla dzieci i młodzieży bierze poózątek w wieku XVIII, gdy tradycyjne wartości feudalne zo- stają poddane gruntownej krytyce przez ideologów oświecenia. Nie jest ona jednak bynajmniej jednorodna.

Tomasz Nowak

Hej! Jestem Tomek i na co dzień zajmuję się mała agencją reklamową. Ten blog to moja pasja i forma komunikacji z innymi. Jeśli podobają Ci się moje posty to zapraszam do komentowania i zostawiania śladu po sobie w formie like`a pod postem.

Antyfeudalne ostrze krytyki wykuwano bowiem zarówno w mieszczańskich domach, jak i w pałacach, gdzie dzieci, nabywszy sztukę czytania, wchła­niały zasady myślenia racjonalnego, uznawanego za prawdziwy dowód nobilitacji duchowej i obywatelskiej. Niewinne fabuły Ezopowe, używane od wieków do ćwiczeń stylistycznych, musia­ły ustąpić bardziej w rafinowanym tworom La Fontaine’a i Per- raulta, sławiącym spryt, przedsiębiorczość i rozumną siłę, pozwalające uniknąć nieszczęścia oraz zrobić błyskotliwą karierę w świecie pozbawionym wszelkich skrupułów./ Dopóki dzieci z zamożnych rodzin nie zostały oddane w ręce surowych pe­dagogów, niefrasobliwa szczerość tych pisarzy nie bywała kry­tykowana ni kamuflowana, odpowiadając dziecięcej potrzebie prawdy i realizmu.

Tomasz Nowak

Hej! Jestem Tomek i na co dzień zajmuję się mała agencją reklamową. Ten blog to moja pasja i forma komunikacji z innymi. Jeśli podobają Ci się moje posty to zapraszam do komentowania i zostawiania śladu po sobie w formie like`a pod postem.

Wystarczył jednak ten pierwszy krok, odsu­wający dziecko od wyłącznego wpływu rodziny i oddający część uprawnień wychowawczych w ręce wynajętego preceptora, by li­teratura tego typu została natychmiast ocenzurowana i wygnana z królestwa dzieci, pedagodzy sami stali się pisarzami, wytwór­cami wartości, jakiej ich zdaniem, powinny kształtować ducho­we oblicze wychowanków. W ich rękach wytwarzanie wartości (moralnych, estetycznych, pragmatycznych) polegało jednak na trywializacji wartości bezpośrednich, egzystujących w literatu­rze dorosłych bez osłonek i kamuflaży. Tego typu praktyka za­częła utrwalać fałszywą perspektywę antropologiczną dziecka, zgodnie z którą zostało ono uznane za istotę gorszą od dorosłe­go — po prostu liliputa, „małego dzikusa”, dorosłego w minia­turze.

Tomasz Nowak

Hej! Jestem Tomek i na co dzień zajmuję się mała agencją reklamową. Ten blog to moja pasja i forma komunikacji z innymi. Jeśli podobają Ci się moje posty to zapraszam do komentowania i zostawiania śladu po sobie w formie like`a pod postem.

Tym samym i literatura dla dzieci zyskała status litera­tury gorszej, podrzędnej, wręcz pseudoliteratury, która była nie tyle odbiciem literatury prawdziwej, ile jej karykaturalnym wykoślawieniem, estetyczną dewiacją, bez większych perspektyw rozwojowych. Fakt, że nie zbankrutowała w ciągu następnych stuleci, należy tłumaczyć jej wyrachowaną otwartością na doko­nania literatury wysokiej, nie budzące zastrzeżeń ideowych i formalnych, gdyż wartości awangardowe nie miały dla niej znaczenia. W dobie oświecenia piśmiennictwo dla dzieci cechuje typo­we dla tej epoki rozwarstwienie wartości, uwarunkowane społecz­nym statusem młodego odbiorcy.

Tomasz Nowak

Hej! Jestem Tomek i na co dzień zajmuję się mała agencją reklamową. Ten blog to moja pasja i forma komunikacji z innymi. Jeśli podobają Ci się moje posty to zapraszam do komentowania i zostawiania śladu po sobie w formie like`a pod postem.

Mali arystokraci i mali miesz­czanie mają różnych preceptorów, którzy inaczej rozkładają akcenty i zmierzają do odmiennych celów. Bezwzględna supre­macja kultury francuskiej, hołdującej ideałom monarchicznym, narzuca Europie określony styl i smak jako wytwór typowo dworskiej wykwintności i elegancji, a nade wszystko zamiłowa­nie do kartezjańskiego racjonalizmu, pozwalającego igrać z dog­matami ery feudalnej. Rozum postawiony zostaje wyżej od uro­dzenia, uczucia i urody. Znakomitą ilustracją tej postawy są Przypadki Telemaka pióra Fenelona, gdzie rozum ucieleśnia się w postaci wiodącej alegorii utworu: Mentora-Minerwy . 

Tomasz Nowak

Hej! Jestem Tomek i na co dzień zajmuję się mała agencją reklamową. Ten blog to moja pasja i forma komunikacji z innymi. Jeśli podobają Ci się moje posty to zapraszam do komentowania i zostawiania śladu po sobie w formie like`a pod postem.

Od tej pory literatura dla dzieci zmultiplikuje role „mentorów” na­bierając charakteru wyraźnie moralizatorskiego, manifestując wartości świata dorosłego. Jednak pisarze pedagodzy uczynią wszystko, aby przyswajanie zbawiennych nauk wolne było od atmosfery przymusu i nudy. W popularnych wówczas dziełkach ) Leprince a de Beaumonta i de Genlis dominuje atmosfera beztros­kiego dyskursu, przetykanego krótkim wykładem czy przypo­wieścią. Ten sam ton niewymuszonej galanterii obserwujemy we wzorowanym na francuskich „magazynach” periodyku Weisse- go „Przyjaciel Dzieci” („Kinderfreund”), przeznaczonym już dla małych mieszczuchów. Miejsce wyedukowanej guwernantki czy filozofa zajmuje u niego galeria utalentowanych samouków: fa- bulator, historyk, naturalista i artysta, którzy służą dzieciom swym doświadczeniem z czysto amatorskiej potrzeby, na pra­wach „przyjaciół domu”.

Tomasz Nowak

Hej! Jestem Tomek i na co dzień zajmuję się mała agencją reklamową. Ten blog to moja pasja i forma komunikacji z innymi. Jeśli podobają Ci się moje posty to zapraszam do komentowania i zostawiania śladu po sobie w formie like`a pod postem.

Wymiana preceptorów prowadzi do wy­miany wartości. Dla Weissego nadal duże znaczenie będą miały: „szlachetne postępki”, „miłość braterska”, „wdzięczność”, ale oprócz tego w obrębie wartości niemieckiego autora znaj­dą się również takie, jak poczciwość, pracowitość, wzajemne po­winności rodziców i dzieci. Ideały mieszczańskie najbardziej wy­ostrzył Campe w niemieckiej przeróbce Robinsona, czyniąc z pra­cy naturalną potrzebę i powinność człowieka: „Nic nie robić i być samemu, dzieci, jaka to jest męka!”. Do katalogu owych cnót dorzucano chętnie jeszcze następne: prawdomówność, su­mienność, prawość, dobroczynność itp. Pedagogiczny „realizm” prowadził z kolei do przeobrażeń w sferze estetyki, polegających na wyraźnym odcięciu się od fikcji (zwłaszcza bajkowej): „Nie MC Pani — pisała de Genlis, nigdy ja moim dzieciom czytać nie pozwolę powieści czaro­dziejskich, ani 1001 nocy. […]

Tomasz Nowak

Hej! Jestem Tomek i na co dzień zajmuję się mała agencją reklamową. Ten blog to moja pasja i forma komunikacji z innymi. Jeśli podobają Ci się moje posty to zapraszam do komentowania i zostawiania śladu po sobie w formie like`a pod postem.

Wszystkie te gorącej imaginacji płody samemi tylko fałszywymi wyobrażeniami mózg zarażają, spóźniają postępek ich rozumu, i wprawiają je w niesmak do książek uczących”. Warto dodać, że autorka owa była prze­ciwna również bajkom La Fontaine’a, Telemakowi, Listom pani de Sevigne, dramatom Corneil>le’a i Racine’a, tudzież bliżej nie określonym utworom Woltera, których lekturę uważała za roz­kosz wieku dojrzałego. Adaptacyjne zabiegi Campego dokonane na fabule powieści Defoe’a polegały właśnie na uwierzytelnieniu fikcji działaniami praktycznymi, inaczej mówiąc — jej pedago­gicznej weryfikacji, prowadzącej do demitologizacji przygody.

Tomasz Nowak

Hej! Jestem Tomek i na co dzień zajmuję się mała agencją reklamową. Ten blog to moja pasja i forma komunikacji z innymi. Jeśli podobają Ci się moje posty to zapraszam do komentowania i zostawiania śladu po sobie w formie like`a pod postem.